بررسی ساختار زبان شعر حمید مصدق

حمید مصدق در بهمن 1318 در شهرضا به دنیا آمد. او پس از پایان دبیرستان، در رشته حقوق دانشگاه تهران پذیرفته شد و بعد از اخذ درجه کارشناسی ارشد به عنوان وکیل در تهران مشغول به کار شد و در کنار وکالت، در دانشگاه نیز تدریس می کرد. مصدق از خود شش دفتر شعر بر جای گذاشته است. در این رساله به بررسی ((ساختار زبان شعر)) او پرداخته ایم. برای این منظور، چهار سطح در نظر گرفته ایم: ((سطح آوایی))، ((سطح واژگانی))، ((سطح نحوی)) و ((سطح بلاغی)). در سطح آوایی، انواع موسیقی شعر او را در سه محور ((موسیقی بیرونی))، ((موسیقی کناری)) و ((موسیقی درونی)) بررسی کرده ایم. حدود سیزده درصد شعرهای مصدق، وزن عروضی دارد و به طور کلی حدود 52 درصد شعرهای او در بحر ((مضارع اخرب)) سروده شده است. مصدق در کنار بهره گیری از موسیقی بیرونی، ((قافیه و ردیف)) را نیز به کار می گیرد؛ البته در این کار به راه افراط نمی رود و سادگی شعرش را قربانی قافیه پردازی های متکلفانه نمی کند. صنایع موسیقی آفرین بدیع لفظی نیز در شعر مصدق کاربرد دارد، این صنایع را با نام ((موسیقی درونی)) و در سه محور ((تکرار))، ((تجنیس)) و ((تسجیع)) بررسی کرده ایم. مصدق از این صنایع نیز هرگز به تصنع بهره نگرفته است. در سطح دوم، سطح واژگانی، به بررسی واژگان مصدق در دو گروه ((مفردات)) و ((ترکیبات)) پرداخته ایم؛ مفردات مصدق را در سه محور کلی ((باستانگرایی))، ((عامیانه گرایی)) و ((نوآوری ها)) بررسیده ایم و سه محور ((باستانگرایی))، ((تأثیرپذیری از نحو زبان گفتار)) و ((نوآوری ها)) را برای بررسی ((سطح نحوی)) درنظرگرفته ایم. برخی ویژگی های زبانی شعر مصدق در این دو سطح عبارتند از: بهره گیری از واژگان و نحو باستانگرایانه، بهره وری از کنایات، مثل ها، واژگان و ساختار نحوی زبان عامیانه، عدم تعقید معنوی و ... در سطح بلاغی سه دانش اصول بلاغت(بیان، بدیع و معانی) در شعر مصدق بررسی شده است. آرایه هایی چون: تشبیه، استعاره، تشخیص، کنایه و تلمیح به ترتیب بالاترین بسامد کاربرد را در شعر مصدق دارند. در سراسر پژوهش سعی کرده ایم که بررسی ها به دقت انجام گیرد تا نتایج حاصله دقیق باشد. در بعضی از قسمت ها نیز برای ارائه دقیق تر نتایج، از آمار و ارقام یا جدول بهره گرفته ایم.